Zintegrowany System Kwalifikacji to zbiór zasad, procedur i narzędzi, które służą porządkowaniu kwalifikacji funkcjonujących w Polsce, zwiększaniu dostępności do nich, a także zapewnieniu warunków do tworzenia nowych kwalifikacji i doskonalenia istniejących. ZSK został utworzony na mocy ustawy o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji z 22 grudnia 2015 r. (Dz.U. 2016 poz. 64), która weszła w życie w styczniu 2016 r. Ustawa porządkuje terminologię dotyczącą nadawania kwalifikacji w Polsce. System jest „zintegrowany”, ponieważ wprowadza jednolite zasady i standardy dotyczące tworzenia, opisywania, włączania, nadawania i porównywania kwalifikacji.

Pierwszą rzeczą, na którą warto zwrócić uwagę jest to, że jest to system kwalifikacji, a nie system edukacji. W Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji znajdują się kwalifikacje nadawane w ramach systemu edukacji i spoza tego systemu. Obszar regulowania procesu kształcenia, określania zasad wynagradzania nauczycieli czy prowadzenie działalności szkoleniowej pozostaje poza zasięgiem ZSK. Zamiast tego ZSK koncentruje się na kwestiach związanych z opisem wymagań związanych z uzyskaniem kwalifikacji, ich walidacją i certyfikowaniem – odnajdujemy w niej, podobnie jak w ECVET, efekty uczenia się i zestawy (jednostki) efektów uczenia się, troskę o przejrzystą weryfikację tych efektów oraz poświadczanie, że zostały one przez daną osobę osiągnięte.

Drugą istotną informacją jest, że ZSK wprowadził do systemu kwalifikacji nowy ich rodzaj (kwalifikacje rynkowe), wraz z propozycją sposobu ich włączania, a także zadań i wymogów wobec instytucji certyfikujących w ich zakresie oraz podmiotów zapewniających ich jakość. Dodatkowo, w zakresie kwalifikacji rynkowych, stworzono możliwość etapowego gromadzenia (akumulowania) osiągnięć, czyli sprawdzonych i potwierdzonych efektów uczenia się, zdobytych w różnym czasie i miejscu.

Z samej nazwy systemu wyłania się założenie, że kluczowym, centralnym elementem ZSK są kwalifikacje. Ustawowe rozumienie tego pojęcia jest nieco inne, niż potoczne:

Kwalifikacje to „zestaw efektów uczenia się w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych, nabytych w edukacji formalnej, edukacji pozaformalnej lub poprzez uczenie się nieformalne, zgodnych z ustalonymi dla danej kwalifikacji wymaganiami, których osiągnięcie zostało sprawdzone w walidacji oraz formalnie potwierdzone przez uprawniony podmiot certyfikujący” (Ustawa o ZSK, art. 2, pkt 8)

System obejmuje wszystkie typy kwalifikacji funkcjonujących w Polsce – zarówno kwalifikacje z systemów edukacji formalnej, jak również tzw. kwalifikacje uregulowane i rynkowe. Kwalifikacje uregulowane są ustanawiane odrębnymi przepisami prawa (ale nie aktami o charakterze edukacyjnym). Przykładami takich kwalifikacji są prawo jazdy, dyplom nurka czy kwalifikacja pn. “Sprawdzanie i ocenianie odpowiedzi do zadań egzaminacyjnych egzaminu maturalnego z filozofii”. Te w miarę potrzeb będą mogły być aktualizowane, opisywane i włączane do ZSK (na ten moment włączono ich jedynie kilka).

Kwalifikacje rynkowe nie mają umocowania w odrębnych przepisach prawa, najczęściej są to kwalifikacje wypracowywane przez środowiska (organizacje społeczne, zrzeszenia, korporacje i inne podmioty) na podstawie zgromadzonych przez nie doświadczeń. Określenie „rynkowe” oznacza w tym przypadku, że kwalifikacje te powstały i funkcjonują na „wolnym rynku” kwalifikacji. Kwalifikację rynkową może uzyskiwać każdy, kto spełni wymagania określone dla danej kwalifikacji. Wymagania te znajdują się w tzw. opisie kwalifikacji. Z jednej strony dotyczą przystąpienia do walidacji (np. wieku, doświadczenia zawodowego, stanu zdrowia), a z drugiej strony wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, którymi należy się wykazać podczas walidacji.

To właśnie kwalifikacje rynkowe w największym stopniu mają wspierać uczenie się osób dorosłych. Jakość tych kwalifikacji nie była dotąd wspierana systemowo i na tym polega różnica, jaka zachodzi dzięki wdrożeniu Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji.

Najważniejsze zasady funkcjonowania kwalifikacji w ZSK są następujące:

  1. Kwalifikacje są opisywane za pomocą efektów uczenia się.
  2. Nadawanie kwalifikacji jest możliwe wyłącznie na podstawie pozytywnego wyniku walidacji (np. egzaminu).
  3. Kwalifikacje mogą być nadawane jedynie przez uprawnione instytucje. W przypadku kwalifikacji rynkowych i uregulowanych uprawnienia te przyznaje minister właściwy.
  4. Walidacja i certyfikowanie prowadzone przez uprawnione instytucje są objęte systemem zapewniania jakości: wewnętrznym, na który składają się m.in. rozwiązania zapewniające rozdzielenie procesów kształcenia i szkolenia od walidacji, oraz zewnętrznym. Zewnętrzne zapewnianie jakości walidacji i certyfikowania jest prowadzone przez podmioty zewnętrznego zapewniania jakości.
  5. Efekty uczenia się wymagane dla kwalifikacji mogą być zdobywane w różnym miejscu i czasie. Instytucja certyfikująca może w toku certyfikowania danej kwalifikacji rynkowej uznać osiągnięcia, które zostały uzyskane w związku z ubieganiem się o inną kwalifikację.
  6. Dokumenty potwierdzające nadanie kwalifikacji zawierają znak graficzny informujący o poziomie PRK przypisanym do danej kwalifikacji.
  7. Kluczowe informacje na temat kwalifikacji są dostępne w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji (ZRK).
  8. Za koordynację ZSK, w tym za projektowanie rozwiązań organizacyjno-technicznych w zakresie ZSK, odpowiada Minister Edukacji Narodowej. Organem opiniodawczo-doradczym ministra koordynatora jest Rada Interesariuszy.
  9. Z wnioskiem o włączenie do ZSK kwalifikacji rynkowej mogą wystąpić zainteresowane podmioty, prowadzące zorganizowaną działalność w obszarze gospodarki, rynku pracy, edukacji lub szkoleń. Kwalifikacje rynkowe mogą być odpowiedzią np. na potrzeby osób, które chcą potwierdzić efekty uczenia się uzyskane w ramach edukacji pozaformalnej lub w wyniku nieformalnego uczenia się.
  10. Za włączanie do ZSK kwalifikacji rynkowych i uregulowanych odpowiadają poszczególni ministrowie. Kwalifikacja rynkowa zaczyna funkcjonować w ZSK z dniem podpisania przez ministra właściwego umowy z podmiotem zewnętrznego zapewniania jakości wobec instytucji uprawnionej do certyfikowania danej kwalifikacji*.

 

 

Przykłady kwalifikacji rynkowych włączonych do ZSK:

 

 

Wyjątek stanowią kwalifikacje potwierdzane dyplomami mistrza i świadectwami czeladniczymi w zawodach, które nie są ujęte w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Kwalifikacje te uznaje się za funkcjonujące w ZSK z dniem ogłoszenia obwieszczenia informującego o włączeniu tych kwalifikacji do systemu – ustawa wskazuje, że uprawnienia do certyfikowania tych kwalifikacji posiadają wyłącznie izby rzemieślnicze, w stosunku do których funkcję podmiotu zewnętrznego zapewniania jakości pełni Związek Rzemiosła Polskiego.

Accessibility by WAH