Ta strona jest o wykorzystaniu ECVET w organizacji systemu kształcenia zawodowego, wykorzystaniu ECVET w mobilnościach zawodowych poświęcona jest osobna strona.
Założenia leżące u podstaw ECVET mają swoje odzwierciedlenie w edukacji formalnej w systemie kształcenia i szkolenia zawodowego w Polsce. System ten był istotnie reformowany w roku 2012 i latach 2017-2019, choć kluczowe prace przygotowawcze rozpoczęto już w 2008 r.
Po transformacji ustrojowej kształcenie zawodowe nie było w centrum zainteresowania, o wiele bardziej promowana była edukacja ogólna i szkolnictwo wyższe. Jednak od końca pierwszej dekady XXI w. dostosowanie kształcenia zawodowego do potrzeb rynkowych oraz uatrakcyjnienie oferty kształcenia zawodowego dla młodzieży i dorosłych, stało jest jednym z priorytetów polityki publicznej w obszarze edukacji (Drogosz-Zabłocka, Sztanderska, 2019).
Zmiana ta wynikała z braków kompetencyjnych spowodowanych zmianami gospodarczymi i masową emigracją młodych Polaków po wejściu do Unii Europejskiej w 2004 r. Coraz większa uwaga skupiała się na kształceniu i szkoleniu zawodowym również na szczeblu UE.
Głównym celem reform było zapewnienie pozytywnej zmiany w praktyce edukacyjnej i postrzeganiu kształcenia i szkolenia zawodowego w Polsce. Zmiany dotyczyły m.in. modernizacji podstawy programowej i zmian w strukturze kwalifikacji, w tym wprowadzenia efektów uczenia się. Zmiany te były wspierane działaniami o charakterze informacyjnym, przygotowawczym i wdrożeniowym.
Wdrażanie zasad ECVET jest silnie powiązane ze stopniowym odradzaniem się systemu kształcenia zawodowego w Polsce (choć podstawowe problemy związane z (niedo)finansowaniem kształcenia zawodowego oraz przygotowaniem nauczycieli zawodowców nie zostały rozwiązane). Nowa struktura kwalifikacji była wykorzystana by zwiększyć wartość dyplomów na rynku, elastyczność kształcenia i szkolenia zawodowego oraz stopień dostosowania do potrzeb rynku pracy.
Kwalifikacje, grupy efektów uczenia się i ich weryfikacja
Podstawa programowa kształcenia w zawodach z 2012 roku obejmowała ponad 200 zawodów szkolnych, w których wyróżniono ponad 250 kwalifikacji. Większość zawodów ujętych w podstawie składała się z 1-3 kwalifikacji, jednak kolejna reforma ograniczyła liczbę kwalifikacji w zawodzie do dwóch. Mimo tego liczba zawodów i kwalifikacji nie zmieniły się znacząco, w momencie publikacji podstawy programowej kształcenia w zawodzie w 2019 roku, było to odpowiednio 215 zawodów i 254 kwalifikacje.
Podstawa programowa kształcenia w zawodach opisana jest za pomocą efektów uczenia się. Efekty uczenia się są określone dla kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie, ale też dla całego zawodu. Warto wiedzieć, że efekty uczenia się służą jednocześnie jako wymagania egzaminacyjne – w oparciu o nie Centralna Komisja Egzaminacyjna opracowywuje egzaminy zawodowe. Dodatkowo, podstawa programowa kształcenia w zawodach określa wymagania związane z prowadzeniem kształcenia zawodowego, w tym praktycznej nauki zawodu.
Struktura podstawy programowej kształcenia w zawodach przewiduje jasno określone grupy efektów uczenia się. Jest kilka grup efektów uczenia się są wspólne dla wszystkich zawodów , w tym np. bezpieczeństwa i higiena pracy, podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej, język obcy zawodowy (choć od 2019 r. są one włączone do każdej kwalifikacji w zawodzie i mogą być dostosowane do specyfiki zawodu).
W systemie kształcenia i szkolenia zawodowego w Polsce istnieją dwa rodzaje kwalifikacji – pełne i cząstkowe. Każda kwalifikacja cząstkowa jest potwierdzana oddzielnie na drodze egzaminu zewnętrznego. Nie jest możliwa weryfikacja dostosowana do indywidualnych potrzeb – system egzaminacyjny jest centralny, a egzaminy zawodowe organizowane są w 2 sesjach rocznie, z identycznymi egzaminami dla wszystkich uczestników (w danej sesji).
Walidacja uczenia się pozaformalnego i nieformalnego
Wszyscy uczniowie wstępnego kształcenia zawodowego mogą zdawać egzaminy zawodowe, a od 2020 r. egzaminy są obowiązkowe. Osoby uczące się w ramach ustawicznego kształcenia i szkolenia zawodowego oraz dorośli mogą przystępować do egzaminów zawodowych (są takie same jak w przypadku uczniów kształcenia wstępnego) – nie muszą uczestniczyć w żadnej formie szkolenia.
Do 2012 r. osoby, które ukończyły pozaszkolne formy kształcenia oraz osoby, które nabyły kompetencje zawodowe np. w pracy, nie mogły poddać weryfikacji swoich efektów uczenia się w systemie egzaminacyjnym oświaty. Zmieniła to reforma z 2012 r., która umożliwiła tym osobom tym (które ukończyły 18 lat i spełniły dodatkowe warunki) zdawanie egzaminów eksternistycznych przeprowadzanych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną.
Po zdaniu egzaminów nadaje się im odpowiednie kwalifikacje zawodowe. W rezultacie wszystkie certyfikaty i dyplomy wydawane w polskim systemie edukacji formalnej można uzyskać poprzez walidację uczenia się pozaformalnego i nieformalnego. Jednak jedynym sposobem walidacji kompetencji nabytych poza szkołą pozostaje egzamin (nie są stosowane inne metody walidacji).
Gromadzenie osiągnięć
W polskim systemie kształcenia zawodowego gromadzenie osiągnięć, czyli potwierdzonych efektów uczenia się, jest możliwe, co najlepiej zobrazuje przykład:
Źródło: (Dębowski, Stęchły, 2015). [tłumaczenie własne]
Możliwe jest gromadzenie nie tylko kwalifikacji cząstkowych, ale także „dodatkowych umiejętności zawodowych” oraz kwalifikacji rynkowych (włączonych do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji) w trakcie kształcenia i szkolenia zawodowego w systemie oświaty. Ponadto, nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach ograniczyła liczbę kwalifikacji w każdym zawodzie do dwóch. Mając to na uwadze, wykres pozostaje dokładnym opisem akumulowania i przenoszenia osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym.